Powiat Toruński

Przy szosie z Torunia do Unisławia, będącej częścią średniowiecznego traktu wiodącego ku Chełmnu, leży Łubianka – stanowiąca siedzibę władz gminy o tej samej nazwie. Zajmując obszar 84 km2 z 5,5 tysiącem mieszkańców, w 14 wsiach - jest najmniejszą gminą powiatu. Gmina graniczy z gminami Chełmża, Łysomice i Zławieś Wielka oraz z gminami Unisław i Kijewo Królewskie.

Podstawą zatrudnienia jest rolnictwo wykorzystujące dobrej jakości gleby i reprezentujące wysoki poziom upraw i hodowli. Na terenie gminy funkcjonuje także ponad 200 podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w sferze handlu i usług, budownictwa i transportu, produkcji stolarki budowlanej i wyrobu mebli. Obszar gminy leży prawie w całości na Pojezierzu Chełmińskim, jedynie południowa jej część znajduje się w Kotlinie Toruńskiej i stanowi fragment obszaru chronionego krajobrazu. Na wysokie wartości przyrodnicze składają się: unikalna rzeźba terenu w postaci strefy krawędziowej Kotliny, powierzchnie leśne o wysokich walorach przyrodniczych, kompleksy wydm śródlądowych na terasach Wisły oraz lokalne występowanie osobliwości florystycznych. Atrakcyjność gminy to także czyste i przyjazne ludziom środowisko oraz dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna.

Początki osadnictwa na terenie gminy w okresie średniowiecza wiążą się nierozerwalnie z działalnością misyjną pierwszego biskupa Prus Christiana. Przybycie na teren obecnej gminy Krzyżaków wiąże się z powstawaniem nowych wsi na prawie niemieckim. Pierwsze udokumentowane osady rycerskie to: Bierzgłowo (1232 r.), Przeczno (1251 r.), Biskupice (1251 r.), Pigża (1257 r.), Brąchnowo (1443 r.). Pigża stanowiła od 1345 r. własność szpitala p.w. Św. Ducha w Toruniu, a od 1415 - klasztoru benedyktynek w Toruniu. Od 1414 r. na własność miasta Torunia przeszła wieś Łubianka, a od 1434 r. wsie: Koryta i Leszcz. We wszystkich tych wsiach powołano urzędy sołtysów, co świadczy o randze tych wsi w ówczesnych czasach. W 1457 r. na mocy dekretu króla Kazimierza Jagiellończyka zostały nadane na własność Rady Miejskiej Torunia m.in. wsie Łubianka i Bierzgłowo, tworząc tzw. klucz bierzgłowski. Pozostała część obecnego terenu gminy trafiła w ręce patrycjuszy toruńskich w zamian za pożyczki udzielone królowi. W II poł. XVI w. dużą rolę na terenie ziemi chełmińskiej odegrała reformacja. Kościół w Bierzgłowie przejściowo trafił w ręce ewangelików. Pomyślny rozwój gospodarczy terenu po II Pokoju Toruńskim (1466 r.) został przerwany w wyniku wojen szwedzkich, a następnie wojny północnej oraz epidemii dżumy z lat 1708-10. Działania wojenne i epidemia spowodowały znaczne straty - liczba mieszkańców spadła o 40%, praktycznie wszystkie zagrody zostały zniszczone. Dzięki prawidłowej polityce gospodarczej Rady Miasta Torunia wsie miejskie i wsie z klucza bierzgłowskiego osiągnęły w II poł. XVIII w. poziom sprzed potopu szwedzkiego. W wyniku I rozbioru Polski, teren obecnej gminy znalazł się w zaborze pruskim. Na krótko w latach 1807-15 znalazł się na obszarze Księstwa Warszawskiego, aby ponownie trafić do zaboru pruskiego (do 21 stycznia 1921 r.). W okresie międzywojennym gmina Łubianka należała administracyjnie do powiatu toruńskiego i województwa pomorskiego. Okres II wojny światowej odcisnął się na terenie gminy masowymi wywłaszczeniami i wysiedleniem ludności polskojęzycznej. We wrześniu 1939 r. wielu mieszkańców zostało aresztowanych i zamordowanych w Lulkowie i w podtoruńskim lesie Barbarka. Długa i bardzo ciekawa historia gminy została przedstawiona w opublikowanej jesienią 2004 r. monografii gminy Łubianka pt. "Gmina Łubianka. Historia i współczesność". Autorem monografii jest historyk pan Ryszard Kowalski.

Na terenie gminy znajduje się wiele cennych zabytków architektury sakralnej i świeckiej. Spośród nich należy wymienić w szczególności Zamek Krzyżacki w Zamku Bierzgłowskim wybudowany w 1260 r. składa się z trzech zasadniczych zespołów - zamku wysokiego (stanowiącego pierwotnie siedzibę komtura), przedzamcza (które pełniło funkcje gospodarcze) oraz wieży bramnej. Wjazd do zamku wysokiego prowadził przez bramę w murze obwodowym, nad którą zachował się do dziś - powstały ok. 1300 r. - trójpolowy tympanon, będący jednym z najwybitniejszych dzieł plastyki ceramicznej średniowiecznej Europy. Obecnie w zamku znajduje się Diecezjalne Centrum Kultury.

Kościół w Bierzgłowie został zbudowany z kamienia polnego i cegły ok. 1300 r. W kościele znajdują się ciekawe przykłady barokowej rzeźby i snycerki, XVIII-wieczne feretrony, malowane na blasze XVIII-wieczne obrazy oraz późnośredniowieczne lichtarze.

Kościół w Biskupicach - wzmiankowany w 1338 r. - został odbudowany w latach 1760-64. Najstarszym zabytkowym elementem jest gotycka granitowa kropielnica ustawiona przy wejściu głównym. Ponadto w kościele znajdują się: gotycka monstrancja z XV w., barokowy krzyż z XVII w. oraz XVIII-wieczne detale rzeźbiarskie. 

Kościół gotycki w Przecznie wybudowany ok. 1300 r. z kamienia polnego i odnowiony w XVIII w. Elementy zabytkowe kościoła - granitowa średniowieczna kropielnica, barokowy ołtarz główny, ambona i chrzcielnica z przełomu XVII i XVIII w., XVIII-wieczne krzyże oraz barokowa monstrancja.

Głównym inicjatorem i organizatorem przedsięwzięć z zakresu kultury i sportu w gminie Łubianka jest Centrum Kultury w Łubiance. Istotną rolę w życiu kulturalnym i sportowym - zarówno w charakterze organizatorów, jak i współorganizatorów imprez - odgrywają samorządy sołectw, piłkarskie i uczniowskie kluby sportowe, szkoły podstawowe i gimnazja, Gminna Biblioteka Publiczna w Łubiance, Koła Gospodyń Wiejskich oraz jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych. Na terenie gminy odbywa się wiele imprez sportowych i rekreacyjnych o zasięgu lokalnym i ponad lokalnym. Spośród imprez o zasięgu międzynarodowym i krajowym należy wymienić - Międzynarodowy Turniej Hokeja Halowego im. Adama Filemonowicza, Bieg Samorządowy w Łubiance w randze Mistrzostw Samorządowców Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Biegach Długich, Maraton Toruński na trasie Toruń - Łubianka - Toruń oraz Bieg Niepodległości na trasie Łubianka - Bierzgłowo - Zamek Bierzgłowski - Leszcz - Pigża zaliczany do cyklu Grand Prix Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Biegach Długich. Spośród imprez lokalnych uznaniem mieszkańców cieszą się m.in.: coroczny Turniej Sołectw gminy Łubianka, Festyn Rodzinny (wraz z Turniejem Rodzinnym), Zawody Sportowo-Pożarnicze, letnie turnieje piłki nożnej oraz zimowe turnieje siatkówki, koszykówki i tenisa stołowego.