Podziel się historią

Ruszyły prace redakcyjne nad V tomem Słownika biograficznego powiatu toruńskiego. Tym razem tematem opracowania będą życiorysy mieszkańców powiatu toruńskiego, którzy zginęli z rąk niemieckiego okupanta na Barbarce jesienią 1939 r. Za nami pierwsze posiedzenia zespołu redakcyjnego, spotkania z autorami biogramów, kwerendy i konsultacje – wszystko oczywiście on-line.

Dzięki licznym badaniom i opracowaniom poświęconym niemieckiej eksterminacji ludności polskiej na Pomorzu Gdańskim, udało się częściowo ustalić listę osób, które spoczywają w leśnej mogile na Barbarce. Została ona zamieszczona m.in w formie aneksu w publikacji pt. „Barbarka. Miejsce kultu, męczeństwa i pamięci” autorstwa dr Sylwii Grochowiny i prof. Waldemara Rozynkowskiego. Autorzy książki wspominają w niej o tajnych instrukcjach namiestnika Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, dotyczących działań eksterminacyjnych pod kryptonimem „Intelligenzaktion”, skierowanych przeciw polskiej inteligencji. Chociaż ją zaczęto tępić w pierwszej kolejności, „to jednak w masowych egzekucjach ginęli przedstawiciele wszystkich warstw społecznych, tzn. ci, których okupant zakwalifikował do tzw. warstwy przywódczej narodu polskiego. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowili rolnicy (91), którzy pełnili jakieś funkcje w administracji samorządowej, np. sołtysi, wójtowie. W dalszej kolejności robotnicy (58), rzemieślnicy (36), nauczyciele (36), kolejarze (17) i pracownicy umysłowi (15)”[1].

W okresie międzywojennym Barbarka była dla mieszkańców Torunia i okolicznych miejscowości miejscem wypoczynku i rekreacji. Tymczasem w pierwszych miesiącach II wojny światowej ten podtoruński las stał się jednym z najbardziej tragicznych miejsc kaźni na Pomorzu. W tym miejscu niemieccy okupanci rozstrzelali około 600 Polaków. Byli to przede wszystkim mieszkańcy Torunia (81), Chełmży (32), Brzeczki (13), Grębocina (10), Skąpego (10), Skłudzewa (10), Złotorii (10), Gostkowa (9), Zelgna (9), Grzywny (8), Brzozy (7), Czarnowa (7), Kamionek (6), Łubianki (6), Toporzyska (6) i innych miejscowości powiatu toruńskiego[2]. Dotychczas zidentyfikowano nazwiska ok. 300 ofiar. Z całą pewnością lista nie jest kompletna.

Dla redakcji i autorów V tomu Słownika to spore wyzwanie, ponieważ opracowanie biogramów w dużej mierze zależeć może od materiałów źródłowych zgromadzonych w archiwach, w IPN-ie, ale także od dokumentów stanowiących pamiątki rodzinne przekazywane z pokolenia na pokolenie i od relacji świadków. Chociaż wiele pomordowanych na Barbarce osób nie zostało wzmiankowanych w dotychczasowych opracowaniach, są one żywe w naszej zbiorowej pamięci. To imiona naszych przodków, dawnych sąsiadów, znajomych, którzy odgrywając we wspólnotach lokalnych bardziej lub mniej ważne role stali się dla Niemców elementem niepożądanym.

Zachęcamy więc mieszkańców powiatu, historyków, pasjonatów historii lokalnej, genealogów do współtworzenia tego słownika. Każda informacja i wskazówka będzie nieocenioną pomocą w ustaleniu faktów i szansą dotarcia do źródeł. Osoby zainteresowane prosimy o kontakt z Wydziałem Edukacji, Spraw Społecznych i Promocji (tel. 566628840, 566628847).

Barbarka to nie tylko wielki pomnik naszej najnowszej historii, to symbol niezłomności i odwagi osób, które zostały zamordowane przez niemieckich faszystów tylko dlatego, że były Polakami, Żydami, aktywnymi działaczami społecznymi i nie bały się wyrażać swoich uczuć patriotycznych i przywiązania do polskości.

W dotychczasowych czterech tomach Słownika biograficznego powiatu toruńskiego zamieszczone zostały biografie zasłużonych, nieżyjących już osób związanych z powiatem toruńskim. Ich życiorysy wpisują się w historię naszego regionu, bo zawierają nie tylko indywidualne losy wyjątkowych ludzi, ale także dzieje szeroko pojętej wspólnoty lokalnej – są swoistym zapisem zmian zachodzących w powiecie toruńskim na przestrzeni wieków. Wszystkich zainteresowanych nimi zapraszamy na stronę https://www.powiattorunski.pl/8026,publikacje, gdzie udostępniamy je w formacie pdf.

Niech wspomnienie o bohaterach kolejnych tomów Słownika biograficznego będzie wyrazem wdzięczności i pamięci, jaką powinniśmy darzyć naszych niezłomnych przodków. Mamy nadzieję, że publikacja ta przyczynia się do budowania naszej lokalnej tożsamości i chroni od zapomnienia dziedzictwo kulturowe naszego powiatu.

[1] S. Grochowina, W. Rozynkowski, Barbarka. Miejsce kultu, męczeństwa i pamięci, Toruń 2019. s. 33

[2] Ibidem, s. 42-43

drukuj (Podziel się historią)

« wstecz