Powiat Toruński

Wędrówki rodzinne z PTTK - ruiny zamku krzyżackiego w Małej Nieszawce

W dniu 29. stycznia 2022 r. Oddział Miejski Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego im. Mariana Sydowa w Toruniu zaprasza do udziału w kolejnej wycieczce krajoznawczo-pieszej w ramach popularnego cyklu „Wędrówki rodzinne z PTTK”. Spotkanie uczestników o godz. 9.00 na pętli autobusowej linii 10, 29 i 36 MZK przy ul. Szubińskiej. Trasa wędrówki będzie wiodła: z Glinek, poprzez Małą i Wielką Nieszawkę, ruiny zamku krzyżackiego w Małej Nieszawce, Fort X oraz ruiny zamku królewskiego „Dybów”, do pl. Armii Krajowej. Wyprawą o długości ca 13 km pokieruje przodownik turystyki pieszej PTTK Hanna Czech. W trakcie wycieczki turyści obejrzą pozostałości zamku w Małej Nieszawce, ruiny zamku „Dybów” oraz dawny zbór ewangelicki w Małej Nieszawce.

Mała Nieszawka – początki zamku związane są z przybyciem tu w 1230 r. siedmiu rycerzy krzyżackich pod wodzą Hermana Balka, w celu objęcia darowanych przez księcia mazowieckiego Konrada, ziem na lewym brzegu rz. Wisły. W krótkim czasie po przybyciu, Krzyżacy wznieśli drewniane założenie obronne i utworzyli okręg administracyjny – komturstwo nieszawskie, a drewniany zamek stał się siedzibą komtura i konwentu. Pierwszy znany komtur Henryk, został wymieniony w 1250 r. Komturstwo nieszawskie obejmowało wąski pas ziemi wzdłuż rz. Wisły od dzisiejszej Brzozy Toruńskiej do ujścia Strugi Zielonej do Wisły, z istniejącymi osadami: Stawki, Rudak, Kozibór, Mała Nieszawka oraz Piaski. Około 1300 r. Krzyżacy przystąpili do wznoszenia murowanego zamku na planie czworoboku z bramą wjazdową od strony północnej. Zamek posiadał duże przedzamcze, skoro w inwentarzach wymienia się tam: młyn, piekarnię, browar, łaźnię i wozownię. Stąd w 1231 r. Krzyżacy dokonali ekspansji na ziemię chełmińską. Posiadłości krzyżackie na lewym brzegu rz. Wisły spędzały sen z oczu kolejnym władcom Polski, dlatego przy okazji rokowań w latach 1414 w Grabowie oraz w 1416 w Wieluniu, występowali o jej zwrot. Dopiero traktat pokojowy w 1422 r. nad jeziorem Mełno w ziemi chełmińskiej zawarty pomiędzy królem Władysławem Jagiełłą i wielkim mistrzem Pawłem von Russdorf doprowadził do zwrotu spornych ziem. Na mocy tego pokoju, Krzyżacy mieli rozebrać zamek w Nieszawie (co uczynili, około 1424 r.) oraz zrzec się praw do obszarów położonych na lewym brzegu rz. Wisły. W ten sposób Zakon krzyżacki stracił swój przyczółek wypadowy i schronienie dla wypraw łupieżczych przeciwko Polsce. W latach 1431 – 1435 Krzyżacy trzymali w swoich rękach zamek „Dybów” oraz częściowo rozebrany zamek w Nieszawie. Pokój brzeski w 1435 r., definitywnie przyznał oba zamki Koronie Polskiej. Krzyżacy opuścili obie warownie, a pozostałości zamku w Małej Nieszawce zapomniane, ulegały dalszym zniszczeniom i rozbiórkom na cegłę. Niewielkie ruiny zamku są położone na małym wzniesieniu, w odległości 100 metrów od wału przeciwpowodziowego. Niewielkie wyniesienie w terenie, mocno zarośnięte, ze szczątkami jednego z pierwszych zamków krzyżackich na naszym terenie, do dziś pozostałoby zapomniane gdyby nie prace archeologiczne. Prace przeprowadzono w latach 1975-1980 z inicjatywy Muzeum Okręgowego w Toruniu i przysporzyły one wiele materiału zabytkowego. Pozwoliły, także na odsłonięcie części murów obwodowych, obmurowania fosy oraz podpiwniczenia dawnych budynków zamkowych. Uwaga! W terenie nie ma żadnej informacji o lokalizacji ruin zamku a wstęp na teren ruin należy koniecznie uzgodnić z właścicielem terenu.

Zdjęcie pochodzi z http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1537/Mala_Nieszawka/

drukuj (Wędrówki rodzinne z PTTK - ruiny zamku krzyżackiego w Małej Nieszawce)

[treść archiwalna]
• autor: Henryk Miłoszewski